دوران بارداری، دورانی پر از تغییرات شگرف در بدن زن است. این تغییرات هورمونی، متابولیکی و فیزیولوژیکی نه تنها بر اندامهای مختلف بدن مادر تأثیر میگذارند، بلکه میتوانند سلامت دهان و دندان او را نیز تحت تأثیر قرار دهند. از سوی دیگر، سلامت دهان و دندان مادر باردار، تأثیر مستقیمی بر سلامت جنین و روند بارداری دارد. به همین دلیل، رعایت بهداشت دهان و دندان در این دوران از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تغییرات هورمونی در دوران بارداری، به ویژه افزایش سطح هورمونهای پروژسترون و استروژن، میتواند منجر به موارد زیر شود:
التهاب لثه (ژنژیویت بارداری): افزایش جریان خون به لثهها و تغییر در پاسخ بدن به پلاک دندانی (لایه چسبنده حاوی باکتری)، لثهها را حساستر و مستعد التهاب، قرمزی، تورم و خونریزی (میتوانید به مقاله علل و درمان خونریزی لثه مراجعه نمایید) میکند. این وضعیت معمولاً از ماه دوم بارداری شروع شده و در ماه هشتم به اوج خود میرسد.
افزایش پوسیدگی دندان: تهوع صبحگاهی و استفراغهای مکرر میتواند باعث افزایش اسیدیته دهان و در نتیجه افزایش خطر پوسیدگی دندان(به مقاله روش های نوین درمان پوسیدگی دندان مراجعه کنید) شود. همچنین، تغییر در عادات غذایی و افزایش مصرف کربوهیدراتها و شیرینیجات نیز میتواند این خطر را تشدید کند.
تومور بارداری (گرانولوم پیوژنیک): این تومور خوشخیم که به صورت یک برجستگی کوچک و قرمز رنگ روی لثه ظاهر میشود، به دلیل افزایش هورمونها و تحریک لثهها ایجاد میشود. این تومور معمولاً بدون درد است و پس از زایمان خود به خود از بین میرود.
خشکی دهان: برخی از زنان باردار، به دلیل تغییرات هورمونی یا مصرف برخی داروها، خشکی دهان را تجربه میکنند. خشکی دهان، خطر پوسیدگی دندان و عفونتهای دهانی را افزایش میدهد.
تحقیقات نشان دادهاند که ارتباطی بین بیماریهای لثه و عوارض بارداری وجود دارد. بیماریهای لثه میتوانند خطر موارد زیر را افزایش دهند:
*التهاب مزمن لثه میتواند باعث افزایش سطح مواد شیمیایی خاصی در بدن شود که میتوانند باعث تحریک زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷ بارداری) شوند.
*وزن کم نوزاد هنگام تولد: نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا میآیند، اغلب وزن کمتری دارند که میتواند با مشکلات سلامتی متعددی همراه باشد.
*پرهاکلامپسی (مسمومیت بارداری): برخی مطالعات نشان دادهاند که بیماریهای لثه ممکن است با افزایش خطر پرهاکلامپسی مرتبط باشند.
مراجعه به دندانپزشک: قبل از بارداری، به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا وضعیت دهان و دندان شما بررسی شود و هرگونه مشکل احتمالی برطرف گردد. در طول بارداری نیز، حداقل یک بار دیگر به دندانپزشک مراجعه کنید. به دندانپزشک خود اطلاع دهید که باردار هستید.
رعایت بهداشت دهان
حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
روزانه از نخ دندان استفاده کنید.
از دهانشویه ضدعفونی کننده (با تجویز دندانپزشک) استفاده کنید.
تغذیه مناسب
از مصرف بیش از حد شیرینیجات و نوشیدنیهای شیرین پرهیز کنید.
رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامینها و مواد معدنی، به ویژه کلسیم و ویتامین C داشته باشید.
کنترل تهوع صبحگاهی
پس از استفراغ، دهان خود را با آب بشویید و سپس با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
میتوانید از دهانشویه حاوی فلوراید نیز استفاده کنید.
جلوگیری از خشکی دهان
به مقدار کافی آب بنوشید.
از آدامسهای بدون قند یا آبنباتهای بدون قند برای تحریک ترشح بزاق استفاده کنید.
درمان مشکلات دهان و دندان: هرگونه مشکل دهان و دندان، مانند پوسیدگی، التهاب لثه یا درد دندان را جدی بگیرید و به سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید. درمانهای دندانپزشکی، از جمله پر کردن دندان و جرمگیری، در طول بارداری بیخطر هستند، به خصوص در سه ماهه دوم.
نکات مهم برای دندانپزشکان
دندانپزشکان نیز باید در درمان زنان باردار به نکات زیر توجه داشته باشند:
از انجام رادیوگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس) در سه ماهه اول بارداری، مگر در موارد ضروری، خودداری کنند. در صورت لزوم، از روپوش سربی برای محافظت از جنین استفاده شود.
از داروهای بیحسی موضعی بیخطر برای زنان باردار استفاده کنند.
در صورت امکان، درمانهای غیر اورژانسی را به سه ماهه دوم بارداری موکول کنند.
نتیجهگیری:
حفظ بهداشت دهان و دندان در دوران بارداری، نه تنها برای سلامت مادر، بلکه برای سلامت جنین نیز بسیار حیاتی است. با رعایت نکات ذکر شده و مراجعه منظم به دندانپزشک، میتوان از بروز مشکلات دهان و دندان و عوارض احتمالی بارداری جلوگیری کرد و دوران بارداری سالم و بیخطری را سپری نمود.