شاید برای شما هم پیش آمده باشد که از شدت استرس یا عصبانیت دندان‌هایتان را روی هم فشار دهید. این حالت که در اصطلاح عامیانه دندان قروچه شناخته می‌شود، موضوع اصلی این نوشتار را تشکیل می‌دهد. اینکه دندان قروچه چیست؟ چرا اتفاق می‌افتد؟ چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ با چه پیامدهایی همراه است و چگونه درمان می‌شود از جمله سوالاتی است که تلاش می‌کنیم در این مطلب پاسخی جامع و قانع‌کننده برای آن بیابیم. شما نیز اگر فکر می‌کنید دانستی‌هایتان در باب این عارضه دندانی کم است، تا انتها همراه ما باشید.

براکسیسم یا دندان قروچه چیست؟

دندان قروچه که اصطلاح علمی آن براکسیسم یا بروکسیزم است، به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن دندان‌ها بدون اینکه در امر جویدن غذا درگیر باشند، روی یکدیگر ساییده می‌شوند. این وضعیت که غالبا به شکل ناخودآگاه و در خواب اتفاق می‌افتد منجر به تولید صداهایی می‌شود که اطرافیان قادر به شنیدن آن هستند.

برخی متخصصین این عارضه را نوعی اختلال خواب و گروهی دیگر آن را فعالیت غیرارادی عصبی-عضلانی می‌دانند که در نتیجه استرس و اضطراب در افراد ظاهر می‌شود. جالب است بدانید که از هر 5 نفر 2 نفر مبتلا به براکسیسم هستند و این یعنی دندان قروچه شیوع فراوانی میان افراد دارد.

براکسیسم یا دندان قروچه چیست

علت دندان قروچه

علت دندان قروچه در خواب بزرگسالان هنوز کشف نشده است. بااین‌حال متخصصین بر این باورند که میان این عارضه و میزان استرس و اضطرابی که افراد در طول روز تجربه می‌کنند، رابطه مستقیم و تنگاتنگی وجود دارد. البته این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که وجود برخی از فاکتورهای محیطی و ژنتیکی بستر را برای بروز این اختلال فراهم می‌کند. این پارامترها عبارتند از:

1. سن افراد: معمولا اختلال براکسیسم در کودکان بیش از بزرگسالان اتفاق می‌افتد.
2. داروها: مصرف برخی از داروها از جمله داروهای بازجذب‌ سروتونین (منظور داروهای ضدافسردگی مانند پاروکستین، سرترالین است) ریسک ابتلا به این عارضه را در افراد افزایش می‌دهد.
3. ژنتیک: وجود سابقه خانوادگی براکسیسم احتمال مبتلاشدن هر یک از اعضای خانواده را بیشتر می‌کند.
4. اختلالات روانی: وجود اختلالات متعدد در حوزه سلامت روان نظیر پارکینسون، زوال عقل و نقص توجه یا بیش‌فعالی زمینه را برای ابتلای افراد به براکسیسم فراهم می‌کند.
5. عادت‌های رفتاری نامطلوب: سیگار‌کشیدن، مصرف بیش‌ازحد الکل یا عادت‌های نامطلوب دهانی مانند ناخن‌جویدن می‌تواند سبب بروز براکسیسم شود.
6. اختلالات موجود در ساختار دندان‌ها: هرگونه بی‌نظمی یا نامرتبی دندان‌ها می‌تواند شرایط را برای بروز این عارضه فراهم کند.

انواع دندان قروچه

ماهیت اصلی اختلال براکسیسم غیرارادی‌بودن و ناخودآگاه انجام‌دادن آن است. بااین‌حال مواردی وجود دارد که افراد آن را به صورت کاملا ارادی و خودآگاه انجام می‌دهند. ازهمین‌رو برای این بیماری می‌توان دو حالت مجزا در نظر گرفت.

براکسیسم بیداری

براکسیسم در بیداری با فشاردادن و ساییدن دندان‌های روی یکدیگر در طول روز انجام می‌شود. منشا اصلی این نوع براکسیسم فشار، استرس و عصبانیتی است که افراد برای موضوعات مختلف تجربه می‌کنند. از آنجایی که این نوع براکسیسم در طول روز و در حالت هوشیاری کامل فرد صورت می‌گیرد، می‌توان با کمی تمرین و توجه آن را متوقف کرد.

براکسیسم خواب

اصلی‌ترین و رایج‌ترین شکل براکسیسم، در حالت خواب اتفاق می‌افتد. در این نوع براکسیسم فرد از وقوع این پدیده در خواب بی‌خبر است. همین بی‌خبری هم موجب واردشدن آسیب‌ بیشتر به دندان‌ها و استخوان فک می‌شود.

غیر از تقسیم‌بندی بالا حالت‌های دیگری هم می‌توان برای براکسیسم متصور شد که به نام‌های اولیه و ثانویه شناخته می‌شود. در حالت اولیه براکسیسم بدون هیچ منشا یا دلیل خاصی در افراد نمایان می‌شود. در مقابل حالت ثانویه این اختلال در نتیجه یک نوع بیماری یا مصرف دارویی خاص اتفاق می‌افتد.

عکسی از دندان قروچه در شب

علائم دندان قروچه

از آنجایی که افراد مبتلا به براکسیسم این فعالیت را به شکل کاملا غیرارادی و ناخودآگاه انجام می‌دهند، کمتر از وجود آن مطلع می‌شوند. ازهمین‌رو شناسایی علائم و نشانه‌های این بیماری می‌تواند گامی موثر در تشخیص و درمان به موقع این اختلال باشد. غالبا مهم‌ترین نشانه یا علامت این بیماری درد بسیار شدیدی است که صبح بعد از بیدارشدن در ناحیه فک احساس می‌شود. از دیگر مهم‌ترین علائم براکسیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکستگی یا ساییدگی دندان
• مینای تحلیل‌رفته دندان
• درد دندان به هنگام غذاخوردن
• لق‌شدن دندان‌ها
• احساس درد در ناحیه گوش، صورت و سر
• خونریزی یا تورم لثه
• حساسیت بالای دندان‌ها به گرما یا سرما
• احساس خستگی مفرط یا تورم در فک
• تولید صدای ناشی از برخورد دندان‌ها به یکدیگر
• قفل‌شدن کامل فک

تصویری از سایش دندان‌ها در اثر براکسیسم

ارتباط کم خونی با دندان قروچه

برخی افراد تصور می‌کنند میان کم‌خونی و براکسیسم نسبتی وجود دارد. به عبارتی باور این گروه از افراد این است که این کم‌خونی موجب پیدایش براکسیسم در خواب می‌شود. برخلاف این تصور نادرست باید بگوییم کم‌خونی به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز علائمی از ضعف و خستگی را در خود نشان می‌دهد. در مقابل براکسیسم نوعی اختلال عصبی عضلانی است که به شکل ناخودآگاه در خواب رخ می‌دهد. با این توصیف نمی‌توان هیچ‌گونه رابطه یا نسبتی میان کم‌خونی و براکسیسم پیدا کرد.

کمبود چه ویتامینی باعث دندان قروچه می ‌شود؟

طبق مطالعات صورت‌گرفته کمبود ویتامین D در بدن می‌تواند به شکل غیرمستقیم در بروز براکسیسم دخالت داشته باشد. با استناد به این پژوهش‌ها کسانی که از کمبود ویتامین D در بدن رنج می‌برند، با احتمال بیشتری به اختلالات روانی از جمله افسردگی مبتلا می‌شوند. بنابراین کمبود این نوع ویتامین را می‌توان فاکتوری اثرگذار در پیدایش براکسیسم قلمداد کرد.

علت دندان قروچه در خواب

همان‌طور که گفته شد نوع شایع براکسیسم در خواب رخ می‌دهد. در بروز این نوع پراکسیم اختلال جفت‌شدن دندان اصطلاح انگلیسی آن (Occlusal) است عنصری کلیدی قلمداد می‌شود. در این نوع اختلال هنگام بسته‌شدن فک دندان‌های بالا و پایی به درستی روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند. ناگفته نماند که هر یک از عوامل ذکرشده در بخش‌های قبلی نیز سهمی ویژه در پیدایش براکسیسم در خواب دارند.

راه‌های درمانی دندان قروچه

برای تمام افرادی که مبتلا به براکسیسم هستند، نمی‌توان نسخه‌ای یکسان پیچید. اتخاذ راهکار درمانی مناسب برای هر شخص بستگی زیادی به علت زمینه‌ای این بیماری و سن فرد مبتلا دارد. گاهی درمان دندان قروچه ارتودنسی است، اما در حالت کلی موارد زیر می‌تواند راهکارهای مناسبی برای درمان دندان قروچه باشد.

درمان خانگی دندان قروچه در خواب

اولین گام در درمان براکسیسم را می‌توان امتحان‌کردن روش‌های خانگی دانست. در صورتی که براکسیسم با میزان و شدت کمتری تجربه شود، انجام این روش‌ها می‌تواند افراد را به نتایج مطلوبی برساند.

• استفاده نکردن از مواد غذایی کافئین‌دار
• مصرف خوراکی‌های حاوی ویتامین C و منیزیم برای کنترل استرس
• انجام تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن برای کنترل استرس و اضطراب مثل مدیتیشن
• انجام منظم و روزانه تمرینات بدنی
• استفاده از کمپرس گرم برای شل‌کردن عضلات فک
• ترک عادت‌های مخرب دهانی مانند ناخن‌جویدن یا مدادجویدن

استفاده از کمپرس گرم برای درمان دندان قروچه

درمان سنتی دندان قروچه در خواب

طب سنتی نیز برای درمان براکسیسم در بزرگسالان راهکارهای خاص خودش را دارد. از آنجایی که روش‌های سنتی خطر جدی برای افراد به همراه ندارد، مبتلایان به براکسیسم برای رفع این عارضه می‌توانند راهکارهای زیر را در خانه امتحان کنند.

• استفاده از دمنوش زنجبیل و دارچین
• آغشته‌کردن بالش به کمی روغن اسطوخودوس
• مصرف روزانه یک قاشق عسل
• ماساژدادن صورت، گردن و فک با روغن بادام، زیتون و اسطوخودوس
• خوردن ترکیب شیر و زردچوبه قبل از خواب
• حمام‌کردن در نمک اسپوم
• انجام حجامت
• مصرف روزانه عرق کاسنی، گلاب، آویشن یا شیرین‌بیان
• مصرف دمنوش ریشه سنبل‌الطیب

درمان کلینیکی دندان قروچه در خواب

با ادامه براکسیسم در افراد و بی‌نتیجه‌ماندن درمان‌های خانگی و سنتی در رفع این بیماری باید منتظر عواقب جدی آن نظیر صدمات و آسیب‌های شدید دندانی باشیم. در این مرحله مراجعه به دندانپزشک و انجام راهکارهای تخصصی کاملا الزامی خواهد بود.

• ترمیم و درمان آسیب‌دیدگی‌های دندان از قبیل هم‌ترازنبودن دندان‌ها با هم
• گذاشتن محافظ دندان
• مصرف داروهای شل‌کننده عضلات و تسکین‌دهنده استرس و اضطراب
• تزریق بوتاکس به منظور فلج‌کردن عضلات ناحیه فک
• درمان تخصصی اختلالات خواب مانند آپنه یا وقفه تنفسی
• رفع مشکلات گوارشی نظیر رفلاکس معده
• استفاده از تکنیک بیوفیدبک برای کنترل آگاهانه حرکات فک و دندان

استفاده از محافظ دندان برای جلوگیری از دندان قروچه در شب

علت دندان قروچه در کودکان

مخاطب اصلی اختلال براکسیسم کودکان هستند که در مقایسه با بزرگسالان جامعه بیشتری از مبتلایان به این عارضه را تشکیل می‌دهند. علت دندان قروچه کودکان در خواب علی‌رغم شباهت‌های زیادی که با عوامل ایجادکننده این بیماری در بزرگسالان دارد دارای تفاوت‌هایی است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

وراثت

وراثت نقش مهمی در ابتلای کودکان به براکسیسم دارد. این فاکتور کلیدی به ما می‌گوید اگر والدین در کودکی تجربه براکسیسم داشته باشند، احتمال اینکه کودک‌شان هم علائم این اختلال را در خود نشان دهد، بسیار زیاد است. دلیل این امر هم را می‌توان وجود شباهت میان ساختار فک و دندان والدین با کودک دانست.

استرس و اضطراب

تکالیف مدرسه، دریافت نمره خوب، حضور عضوی جدید در خانه، داشتن خشم نسبت به هم‌کلاسی و بسیاری از اتفاقات مشابه با این موارد، می‌تواند شعله استرس و اضطراب را در وجود کودک بیشتر کند. بسیاری از کودکان برای مقابله با حجم اضطرابی که در خود تجربه می‌کنند، به براکسیسم پناه می‌برند.

تغذیه نادرست

تاثیر تغذیه نادرست در ظاهرشدن براکسیسم را نمی‌توان نادیده گرفت. مصرف مواد غذایی کافئین‌دار، کم‌آبی یا سوءتغذیه از جمله عادات نامطلوب غذایی است که منجر به بروز براکسیسم در کودکان می‌شود.

مشکلات موجود در ساختار دهان و دندان

مطالعات و آمارها نشان می‌دهد که میزان براکسیسم در کودکانی که مبتلا به اختلالات دندانی هستند، بیشتر است. شایع‌ترین این اختلالات هم هم‌ترازنبودن دندان‌هاست که با عنوان علمی مال اکلوژن شناخته می‌شود.

ابتلای کودک به انگل یا کرم روده

مطالعات علمی هنوز موفق نشده است میان وجود انگل یا کرم معده و براکسیسم رابطه معناداری پیدا کند. بااین‌وجود تصور می‌شود شرایط جسمانی کودک به ویژه مشکلات معده می‌تواند نقشی موثر در بروز این عارضه داشته باشد.

واکنش به درد

در خیلی از موارد دندان قروچه واکنش به دردی است که کودکان با آن دست‌به‌گریبان هستند. گاهی این درد نتیجه دندان‌درآوردن است و گاهی هم خبر از یک التهاب یا عفونت در بدن او می‌دهد.

دندان قروچه در کودکان

عوارض دندان براکسیسم

اگر مبتلا به براکسیسم هستید اما برای درمان آن هیچ کاری نمی‌کنید، باید منتظر ظهور عواقب جدی این بیماری باشید. از جمله پیامدهای ناخوشایندی که با تداوم براکسیسم گریبان‌گیر افراد می‌شود، می‌توان به فهرستی از موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر شکل و عملکرد دندان‌ها
• پدیدارشدن مجموعه‌ای از اختلالات دهانی و دندانی نظیر تغییر ساختار فک، زخمی‌شدن لثه‌ها، شکستگی دندان‌ها، سردرد و فک‌درد
• ابتلا به گوش‌درد شدید
• تحلیل‌رفتن مینای دندان و حساسیت دندان‌ها به مواد سرد و گرم
• ایجاد ناراحتی و آزار برای دیگران به واسطه تولید سروصدای زیاد هنگام خواب

چگونه از براکسیسم جلوگیری کنیم؟

اگر قرار باشد فهرستی از بهترین روش‌های جلوگیری از بروز براکسیسم را در اختیارتان بگذاریم، مسلما از مواردی نام خواهیم برد که سبب بروز این عارضه در افراد می‌شوند. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید چگونه از براکسیسم پیشگیری کنید، بهتر این است که ابتدا دلایل ظاهرشدن این اختلال را در خود جست‌وجو کنید. در حالت کلی می‌توان با انجام رعایت راهکارهای زیر ریسک ابتلا به دندان‌ قروچه را تا حد زیادی کاهش داد:

• مدیریت‌کردن استرس و اضطراب
• اتخاذ رژیم غذایی مناسب
• چکاپ منظم و رعایت بهداشت دهان و دندان و برطرف‌کردن مشکلات مرتبط با آن
• اجتناب از مصرف الکل و سیگار
• اتخاذ سبک جدیدی از عادت‌های خواب

درمان دندان قروچه با بهترین روش درمان در کلینیک ابوالقاسمی

یکی از عادت‌های مخرب و پرضرر دهانی براکسیسم است که گاهی در اثر فاکتورهای محیطی و گاهی به دلیل ژن‌های منتقل‌شده از والدین در زندگی افراد ظاهر می‌شود. این اختلال نه تنها برای خود شخص عواقب و پیامدهای ناخوشایندی به همراه دارد، بلکه اطرافیان فرد مبتلا را نیز مورد آزار و ناراحتی قرار می‌دهد. ازهمین‌رو توصیه می‌شود به محض دیدن علائم آزاردهنده دندان قروچه به دندانپزشک مراجعه کنید تا با کمک او بهترین راهکار درمانی نظیر ارتودنسی دندان را برای رفع این عارضه بیابید.

سوالات متداول

1. دندان قروچه چیست و چه علائمی دارد؟

دندان قروچه، یک وضعیت پزشکی است که زمانی ایجاد می‌شود که لایه سخت دندان به نام انامل (انامل دندان) توسط باکتری‌ها و اسیدهای تولیدشده توسط آن‌ها تخریب می‌شود. این وضعیت معمولاً با علائمی مانند درد و حساسیت دندان در برابر مواد گرم و سرد، درد شدید در هنگام جویدن و ظاهر شدن لکه‌های سیاه یا سفید روی سطح دندان آغاز می‌شود.

2. چه روش‌هایی برای درمان دندان قروچه وجود دارد؟

روش‌های درمان دندان قروچه شامل انجام ترمیم‌های دندانی مانند پر کردن (کامپوزیت یا آمالگام)، عصب‌کشی و در صورت لزوم، ریشه‌کشی است. در مواردی که تخریب انامل دندان به حدی بزرگ باشد که با ترمیم معمولی قابل درمان نباشد، روش‌هایی مانند استفاده از کاورهای دندانی (تاج و پل) یا روکش‌های پورسلن نیز ممکن است لازم باشد. همچنین، مراقبت‌های پیشگیرانه مانند مسواک منظم، استفاده از نخ دندان و محافظت از تغذیه سالم نیز می‌تواند از بروز دندان قروچه جلوگیری کند.